Wirtualna Ruda

start

historia

zabytki

szlaki

wirtualne spacery

 kontakt

Rodzina Gürtlerów

Galeria wyjątkowych postaci związanych z Rudą Śląską

Szymon i Zofia Gürtlerowie po ślubie przeprowadzili się z Opolszczyzny do Chebzia. Mieli siedmioro dzieci, Amalię, Agnieszkę, Joachima, Stefana, Jadwigę, Józefa i Bronisławę, które wychowywały się w duchu patriotycznym. Oboje rodzice byli członkami Polskiej Organizacji Wojskowej. Ojciec, brał udział w trzech powstaniach śląskich. Matka, także uczestniczka powstań – organizowała żywność i odzież dla walczących oraz należała do konspiracyjnej organizacji Pomoc dla Żołnierza Polskiego. W latach międzywojennych rodzina Gürtlerów prowadziła zwyczajne i spokojne życie. Szymon pracował na kolei, najstarszy syn – Joachim podjął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, a Stefan uczył się w Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych w Katowicach. Po wybuchu drugiej wojny światowej, Józef – najmłodszy z braci, wraz z grupą harcerzy dołączył do rudzkiego podziemia – Polskiej Organizacji Zbrojnej, którą dowodził ks. Jan Macha. Grupa ta została podporządkowana kierownictwu Służby Zwycięstwu Polski i funkcjonowała pod kryptonimem „Konwalia”. Zajmowała się m.in. propagandą. W domu Gürtlerów powielano periodyk „Świt”, do którego matryce przygotowywano na plebanii ks. Machy. Oprócz Józefa, do organizacji należeli też Stefan i Joachim, który pełnił funkcję zastępcy ks. Machy. W kwietniu za powstańczą działalność aresztowano Szymona Gürtlera. Początkowo przetrzymywany na gestapo w Zabrzu, w maju 1940 roku został przewieziony do Dachau i Mauthausen-Gusen, gdzie zmarł 27 października. To był początek pasma nieszczęść w rodzinie. Na skutek dekonspiracji, 6 września 1941 roku został aresztowany ks. Jan Macha. 7 września w nocy gestapo przeprowadziło rewizję w domu Gürtlerów i trzech braci zabrało na posterunek policji. Józefa po dwóch dniach zwolniono z aresztu. Stefana skazano na 2,5 roku więzienia. Do 7 listopada 1943 oku przebywał w obozie w Blachowni Śląskiej, a następnie wypuszczono go za dobre sprawowanie. Po długim pobycie w więzieniu i licznych przesłuchaniach, Joachim został skazany na śmierć. Wyrok wykonano w nocy 2 grudnia 1942 roku, przez ścięcie głowy. Dwaj pozostali przy życiu bracia ponownie trafili do konspiracji. Józef aresztowany w 1944 roku, trafił kolejno do obozów Auschwitz, Gross Rosen i Flossenburg, gdzie udało mu się przeżyć i powrócić do domu. Stefan zajął się zbieraniem danych dla AK, a po wojnie był jednym z założycieli (wraz z Gerhardem Szczurkiem i Pawłem Stopą) Konspiracyjnego Wojska Polskiego na Śląsku. Organizacja działała pod kryptonimem „Klimczok”, Stefan pod pseudonimem „Tse” został prawą ręką dowódcy. W 1946 roku nastąpiło rozbicie organizacji przez bezpiekę i aresztowano 130 osób, w tym Stefana i pozostałych dowódców. Rozprawa rozpoczęła się 15 października 1946 roku w katowickim kinie „Zorza”. Stefan Gürtler wraz z Gerhardem Szczurkiem i Pawłem Stopą zostali rozstrzelani 28 grudnia 1946 roku, w katowickim więzieniu przy ulicy Mikołowskiej; tym samym, w którym ścięto jego brata. Wyrok został unieważniony 26 lipca 1991 roku przez Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu.

The Gürtler family. After their marriage, Szymon and Zofia Gürtler moved from Opole Silesia to Chebzie. They had seven children: Amalia, Agnieszka, Joachim, Stefan, Jadwiga, Józef and Bronisława, whom they raised in a patriotic atmosphere. The parents were members of Polska Organizacja Wojskowa (The Polish Military Organisation). The father took part in the three Silesian Uprisings. The mother also took part in the Uprisings – she organised food and clothes for insurgents and was a member of the underground organisation Pomoc dla Żołnierza Polskiego (Help for the Polish Soldier). During the mid-war period, the Gürtler led an ordinary and peaceful life. Szymon worked for the railroad, the eldest son Joachim started his studies at the faculty of theology of Jagiellonian University, Stefan was a pupil of Śląskie Techniczne Zakłady Naukowe (The Silesian Technical Secondary School) in Katowice. After the outbreak of World War II, the youngest brother, Józef, together with a group of scouts, joined the Ruda underground – the Polish Armed Organisation, commanded by Fr. Jan Macha. The group was subordinated to the leaders of Służba Zwycięstwu Polski (The Polish Victory Service) and operated under the code name ”Konwalia” (”Lily of the valley”). It was involved in propaganda. A periodical "Świt" (”Dawn”) was duplicated at the Gürtlers’ – matrices for the periodical were prepared in the presbytery of Fr. Macha. Besides Józef, also Stefan and Joachim belonged to the organisation, and the latter was the deputy of Fr. Macha. Szymon Gürtler was arrested in April for his insurgent activities. At the beginning, he was kept by the Gestapo in Zabrze, but in May 1940 he was transported to Dachau and Mauthausen-Gusen, where he died on 27 October. It was the beginning of the streak of misfortunes in the family. On 6 September 1941, Fr. Jan Macha was exposed and arrested. On the night of 7 September, the Gestapo carried out a search in the Gürtlers’ house and took three brothers to the police station. Józef was released after two days. Stefan was sentenced to two and a half years imprisonment. He was in the camp in Blachownia Śląska until 7 November 1943, then he was released because of good behaviour. After a long imprisonment and numerous interrogations, Joachim was sentenced to death. The sentence was carried out on the night of 2 December 1942 by beheading. The two brothers that survived continued their underground activities. Józef was arrested in 1944 and was transported in turn to the camps of Auschwitz, Gross Rosen and Flossenburg, where he managed to survive and come back home. Stefan was collecting data for the Home Army and after the war, he was a co-founder (with Gerhard Szczurek and Paweł Stopa) of Konspiracyjne Wojsko Polskie na Śląsku (The Silesian Underground Polish Army). The organisation was operating under the code name Klimczok and Stefan, under the code name Tse, was the right-hand man of the commander. In 1946, the Polish secret police broke up the organisation and arrested 130 people, including Stefan and other leaders. The trial began on 15 October 1946 in the Katowice Zorza cinema. Stefan Gürtler with Gerhard Szczurek and Paweł Stopa were executed by the firing squad on 28 December 1946 in the Katowice prison in ul. Mikołowska – the same where his brother was beheaded. The sentence was nullified on 26 July 1991 by Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego (The Silesian Military District Court) in Wrocław.

Szymon und Zofia Gürtler zogen nach ihrer Heirat aus der Opolszczyzna (Oppelner Schlesien) nach Chebzie um. Sie hatten sieben Kinder, die in einem patriotischen Geist aufwuchsen: Amalia, Agnieszka, Joachim, Stefan, Jadwiga, Józef und Bronisława. Beide Eltern waren Mitglieder der Polnischen Militärorganisation (Polska Organiacja Wojskowa). Der Vater nahm an den drei Schlesischen Aufständen teil. Die Mutter nahm auch an den Aufständen teil – sie organisierte Nahrung und Kleidung für die Kämpfer und gehörte zur Untergrundorganisation Pomoc dla Żołnierza Polskiego (Hilfe für den polnischen Soldaten). In der Zwischenkriegszeit führte Familie Gürtler ein normales und friedliches Leben. Szymon arbeitete bei der Bahn, der älteste Sohn Joachim begann sein Studium an der Theologischen Fakultät der Jagiellonen-Universität in Kraków, und Stefan studierte an den Schlesischen Technischen Bildungseinrichtungen (Śląskie Zakłady Naukowe) in Katowice. Nach Ausbruch des Zweiten Weltkrieges trat Józef, der jüngste der Brüder, zusammen mit einer Pfadfindergruppe in die Rudaer Untergrundorganisation Polska Orgnizacja Zbrojna (Polnische Streitorganisation) ein, die unter dem Kommando des Priesters Jan Macha war. Die Gruppe wurde der Gruppe Służba zwycięstwu Polski (Dienst für den Sieg Polens) untergeordnet und arbeitete unter dem Decknamen „Konwalia“. Sie betrieb u.a. Propaganda. Im Haus von Familie Gürtler druckte man die Zeitschrift „Świt“ mit in Machas Pfarrhaus vorbereiteten Druckvorlagen. Neben Józef gehörten zur Organisation auch Stefan und Joachim, der Stellvertretender von Jan Macha war. Im April wurde der Familenvater Szymon für seine aufständische Tätigkeit verhaftet. Anfangs wurde er von der Gestapo in Zabrze festgehalten, aber im Mai 1940 nach Dachau und Mauthausen-Gusen deportiert, wo er am 27. Oktober starb. Es war der Beginn der Leidenskette für die Familie. Aufgrund von Verrat wurde Jan Macha am 6. September 1941 verhaftet. In der Nacht des 7. September durchsuchte die Gestapo das Haus der Gürtlers und nahm die drei Brüder mit zur Polizeistation. Józef wurde nach zwei Tagen Haft freigelassen. Stefan wurde zu 2,5 Jahren Gefängnis verurteilt. Bis zum 7. November 1943 war er in dem Lager in Blachownia Śląska, dann wurde er wegen guter Führung freigelassen. Nach einer langen Haft und vielen Anhörungen wurde Joachim zum Tode verurteilt. Das Urteil wurde in der Nacht des 2. Dezember 1942 durch Enthauptung vollstreckt. Die beiden überlebenden Brüder gingen wieder zu Verschwörungsorganisationen. Józef wurde 1944 verhaftet, dann in den Konzetrationslagern Auschwitz, Groß-Rosen und Flossenbürg in Haft gehalten, wo er den Krieg überlebte. Nach dem Krieg kam er nach Hause zurück. Stefan sammelte Daten für die Polnische Heimatarmee (Armia Krajowa) und war nach dem Krieg einer der Gründer (zusammen mit Gerhard Szczurek und Paweł Stopa) der Konspirativen Polnischen Armee (Konspiracyjne Wojsko Polskie) in Schlesien. Die Organisation handelte unter dem Kryptonym „Klimczok“ und Stefan wurde unter dem Kryptonym „Tse“ die rechte Hand des Kommandanten. Im Jahr 1946 wurde die Organisation durch den damaligen Sicherheitsdienst (Służba Bezpieczeństwa) zerschlagen. 130 Personen wurden festgenommen, darunter Stefan und die anderen Befehlshaber. Die Verhandlung begann am 15. Oktober 1946 im Katowicer Kino „Aurora“. Stefan Gürtler wurde zusammen mit Gerhard Szczurek und Paweł Stopa am 28. Dezember 1946 im Gefängnis an der Mikołowska-Straße in Katowice erschossen - in dem Gefängnis, in dem sein Bruder Joachim enthauptet worden war. Am 26. Juli 1991 wurde das Urteil durch das Schlesische Militärbezirksgericht in Wrocław aufgehoben.

powrót do galerii