Wirtualna Ruda

start

historia

zabytki

szlaki

wirtualne spacery

 kontakt

Jadwiga Markowa

Galeria wyjątkowych postaci związanych z Rudą Śląską

Jadwiga Markowa urodziła się 15 września 1885 roku w Starych Gliwicach, w rodzinie robotniczej o polskich tradycjach. Czytać i pisać w języku polskim uczyła się od swojej matki z katolickiego modlitewnika. W latach 1891-1899 uczęszczała do miejscowej szkoły, gdzie jedynym przedmiotem nauczanym po polsku była religia. Po zakończeniu edukacji zaczęła pracę w hucie „Hermina” i zaangażowała się w działalność polskiego Towarzystwa Śpiewaczego „Harmonia” i Towarzystwa Polek w Gliwicach. Swojej religijności dawała wyraz organizując pielgrzymki do Częstochowy, Piekar i na Górę św. Anny. W 1904 roku wyszła za mąż za działacza polskiego, Wincentego Marka. Po dziesięciu latach Markowie przeprowadzili się do centrum Gliwic i adoptowali siostrzenicę Wincentego – Annę Garus. Jadwiga Markowa działała w Polskim Komitecie Plebiscytowym w Gliwicach i brała udział w III powstaniu śląskim prowadząc kuchnię powstańczą. Po przyłączeniu Gliwic do Niemiec, propolska działalność i przekonania rodziny Marków spotkały się z szykanami ze strony niemieckich bojówek. Skutkiem tego była przeprowadzka na polską stronę, do Nowego Bytomia na ul. Czarnoleśną 4. Po przeprowadzce Jadwiga zaangażowała się w działalność społeczną, założyła stołówkę dla bezrobotnych, ochronkę dla dzieci, opiekowała się biednymi rodzinami. Założyła koło Uchodźców Polskich, przy którym działało Towarzystwo Polek dla kobiet zamężnych, liczące ponad 1000 członkiń i Towarzystwo Młodych Polek dla niezamężnych. Była inicjatorką harcerstwa w Nowym Bytomiu. Po wybuchu II wojny światowej Jadwiga zaangażowała się w pomoc dla wojska i oddziałów samoobrony przygotowując im posiłki i kawę. 6 września 1939 roku członkowie Freikorpsu w poszukiwaniu ukrytej broni, wtargnęli do mieszkania Marków, gdzie odkryli sztandar Towarzystwa Polek. Jadwiga Markowa została aresztowana. Kazano jej nieść sztandar, który potem spalono. Więziona w piwnicach Starej Apteki w Nowym Bytomiu, była przesłuchiwana i torturowana, aż zmarła z powodu obrażeń. Ciało znaleziono 9 września, owinięte w płaszcz żołnierski, wrzucone do dołu pod płotem ogrodu ówczesnego domu kultury Huty Pokój. Spoczęło w grobie masowym, w którym pochowano m.in. Piotra Niedurnego i wielu powstańców śląskich. Aby uczcić to zdarzenie, 28 lipca 1946 roku w miejscu znalezienia zwłok umieszczono tablicę pamiątkową. Jadwiga Markowa jest patronką ulicy, przy której znajduje się tablica.

Jadwiga Markowa was born on 15 September 1885 in Stare Gliwice, in a working-class family with Polish traditions. Her mother taught her to read and write in Polish using a Catholic prayer book. From 1891 to 1899, Markowa went to the local school where religious education was the only subject taught in Polish. After finishing her education, she took a job in the Hermina steelworks and got involved in the activities of Polish Towarzystwo Śpiewacze „Harmonia” (The Harmonia Singing Society) and Towarzystwo Polek (The Polish Women’s Society) in Gliwice. She showed her religiousness by organising pilgrimages to Częstochowa, Piekary Śląskie and Góra św. Anny. In 1904, she married a Polish activist, Wincenty Marek. 10 years later, the Marek family moved to the centre of Gliwice and adopted the niece of Wincenty – Anna Garus. Jadwiga Markowa was actively engaged in the Polish Plebiscite Committee in Gliwice and took part in the 3rd Silesian Uprising, cooking for the insurgents. After the incorporation of Gliwice into Germany, the Marek family were the object of insults from German storm troopers because of their pro-Polish activities and convictions. As a result, the Marek family moved to the Polish side, to Nowy Bytom. They settled in ul. Czarnoleśna 4. After the move, Jadwiga was engaged in social issues, set up a canteen for the unemployed and an orphanage, took care of poor families. She founded Koło Uchodźców Polskich (The Polish Refugee Association), which cooperated with Towarzystwo Polek (The Polish Women’s Society) for married women (which had over 1000 members) and Towarzystwo Młodych Polek (The Polish Young Women’s Society) for single women. She was the initiator of scouting in Nowy Bytom. After the outbreak of World War II, Jadwiga got involved in helping the army and civil defence units by preparing meals and coffee. On 6 September 1939, a Freikorps unit burst into flat of the Marek family in search of hidden weapons and found a flag of the Polish Women’s Society. Jadwiga Markowa was arrested. She was forced to carry the flag which was burnt afterwards. She was kept in the basement of Stara Apteka in Nowy Bytom, was questioned and tortured until she died of injuries. Her body, wrapped in a military coat, was found on 9 September in the hole by the garden fence of the then cultural centre of Pokój Steelworks. It was placed in the mass grave in which many Silesian insurgents and, among others, Piotr Niedurny, were also buried. A commemorative plaque was placed on 28 July 1946 at the site where the corpse was found. The street where the plaque was placed was named after Jadwiga Markowa.

Jadwiga Markowa wurde am 15. September 1885 in Gliwice in eine Arbeiterfamilie mit polnischen Traditionen hineingegeboren. Auf Polnisch zu lesen und zu schreiben lernte sie von ihrer Mutter aus einem katholischen Gebetbuch. In den Jahren 1891-1899 besuchte sie die örtliche Schule, wo der Religionsunterricht das einzige auf Polnisch unterichtete Schulfach war. Nach dem Abitur begann sie, in der Hütte „Hermina“ zu arbeiten, engagierte sich im polnischen Gesangverein „Harmonia“ und im Verband der Polinnen (Towarzystwo Polek) in Gliwice. Ihre Religiosität brachte sie durch die Organisation von Wallfahrten nach Częstochowa, Piekary und Góra św. Anny zum Ausdruck. Im Jahr 1904 heiratete sie den polnischen Aktivisten Mark Vincent. Nach zehn Jahren zog die Familie Markowa ins Zentrum von Gliwice um und adoptierte Anna Garus, Vincents Nichte. Jadwiga Markowa war im polnischen Plebiszitkomitee in Gliwice tätig und nahm als Chefin der Aufständischenküche am Dritten Schlesischen Aufstand teil. Nach dem Anschluss Gliwices an Deutschland wurde die Familie Marków für ihre pro-polnischen Aktivitäten und Überzeugungen von den deutschen Kampftruppen schikaniert. Aus diesem Grund zog die Familie Marków auf die polnische Seite, in die Czarnoleśna-Straße 4 in Nowy Bytom. Nach dem Umzug engagierte sich Jadwiga mit sozialer Arbeit, gründete eine Kantine für Arbeitslose, ein Kinderheim und kümmerte sich um arme Familien. Sie gründete den Kreis der Polnischen Flüchtlinge (Koło Uchodźców Polskich), in dem sie den Verband der Polinnen für verheiratete Frauen mit mehr als 1.000 Mitgliedern und den Verband der Jungen Polinnen (Twarzystwo Młodych Polek) für Unverheiratete leitete. Sie startete die Pfandfinderbewegung in Nowy Bytom. Nach dem Ausbruch des Zweiten Weltkriegs unterstützte Jadwiga Markowa die Armee und die Selbstverteidigungsstreitkräfte durch das Vorbereiten von Mahlzeiten und Kaffee. Am 6. September 1939 kamen Mitglieder des Freikorps’ auf der Suche nach versteckten Waffen in die Wohnung der Familie Marków, wo sie die Fahne des Verbands der Polinnen fanden. Jadwiga Markowa wurde festgenommen. Sie träg die Fahne aus, die später vor ihre Augen verbrannt wurde. Jadwiga Markowa wurde im Untergeschoss der alten Apotheke in Nowy Bytom inhaftiert, verhört und gefoltert, bis sie an ihren Verletzungen starb. Ihre Leiche wurde, eingewickelt in einen Soldatmantel, am 9. September gefunden, nachdem sie in ein Loch unter dem Gartenzaun zum Kulturzentrum der Hütte „Pokój“ geworfen worden war. Sie wurde in einem Massengrab beigesetzt, in dem u.a. Piotr Niedurny und viele andere schlesische Aufständische begraben sind. Um Jadwiga Markowa zu verehren, baute man am 28. Juli 1946 an der Stelle, an der ihre Leiche gefunden worden war, eine Gedenktafel. Jadwiga Markowa ist Namenspatronin der Straße, in der sich die Gedenktafel befindet.

powrót do galerii